پلی کواترنیوم (Polyquaternium) یک نوع پلیمر کاتیونی است که در آن گروه های آمونیوم چهارتایی (کواترنری) به زنجیره پلیمری متصل شده اند. این ماده به دلیل داشتن بار مثبت، خواص ویژه ای مانند آنتی استاتیک بودن، حالت دهندگی و تثبیت کنندگی دارد. پلی کواترنیوم ها معمولاً از ترکیب موادی مانند هیدروکسی اتیل سلولز یا دیگر پلیمرهای پایه تولید می شوند و وزن مولکولی بالایی دارند.
از نظر ظاهری، پلی‌کواترنیوم در حالت جامد به صورت پودر سفید رنگ و در حالت مایع به صورت بی رنگ و شفاف دیده می شود. این ترکیب به دلیل ویژگی هایش در صنایع مختلف، به‌ویژه در محصولات آرایشی و بهداشتی، کاربرد گسترده ای دارد. به عنوان مثال، در شامپوها، نرم کننده های مو، لوسیون ها و سایر محصولات مراقبت از پوست و مو استفاده می شود. بار مثبت آن باعث می شود که به سطوح با بار منفی (مانند مو و پوست) بچسبد و اثرات نرم کنندگی، کاهش الکتریسیته ساکن و بهبود بافت را به ارمغان بیاورد.
تاکنون بیش از 37 نوع مختلف پلی‌کواترنیوم با خواص و کاربردهای متفاوت شناسایی شده اند که اعدادی در نامشان (مثل پلی کواترنیوم 10 یا پلی کواترنیوم 7) نشان دهنده نوع خاص و تعداد گروه های فعال در ساختارشان است. این تنوع باعث شده که هر نوع برای هدف خاصی مناسب باشد، مثلاً پلی کواترنیوم 10 به طور گسترده در محصولات مراقبت از مو برای ترمیم موهای آسیب دیده و افزایش درخشندگی استفاده می شود.
پلی کواترنیوم (Polyquaternium) دسته ای از پلیمرهای کاتیونی است که به طور گسترده در محصولات آرایشی و بهداشتی، به ویژه در شامپوها، نرم کننده های مو و محصولات مراقبت از پوست استفاده می شود. این ترکیبات به دلیل خاصیت نرم کنندگی، حالت دهندگی و کاهش الکتریسیته ساکن موها محبوب هستند.
انواع مختلف پلی کواترنیوم با اعداد مشخص می شوند (مثلاً Polyquaternium 10 یا Polyquaternium 7) که هر کدام ویژگی ها و کاربردهای خاص خود را دارند.
پلی کواترنیوم ها (Polyquaternium) گروه بزرگی از پلیمرهای کاتیونی هستن که هر کدوم با یه شماره مشخص می شوند و ویژگی ها و کاربردهای خاص خود را دارند. این شماره ها توسط سازمان INCI (International Nomenclature of Cosmetic Ingredients) تعیین می شوند و تا امروز بیش از 50 نوع پلی کواترنیوم ثبت شده است. در ادامه، سعی می کنم فهرست کامل و جامعی از انواع پلی کواترنیوم را به همراه توضیح مختصر ارائه بدهم.
توجه کنید که برخی از این انواع، کمتر شناخته شده هستند یا کاربرد محدودتری دارند و اطلاعات دقیق درباره همه آنها ممکن است در دسترس عموم نباشد، چون فرمولاسیون هایشان اختصاصی است.
Polyquaternium-1
کاربرد: بیشتر در محصولات دارویی و به عنوان عامل ضدمیکروبی.
Polyquaternium-2
کاربرد: در محصولات مراقبت شخصی به عنوان عامل غلیظ کننده.
Polyquaternium-4
مشتق سلولز، برای حالت دهندگی مو و حجم دهی.
Polyquaternium-5
کوپلیمر اتیل آکریلات، برای نرمی مو و پوست.
Polyquaternium-6
پلیمر دیمتیل دی آلیل آمونیوم کلراید (DMDAAC)، نرم کننده قوی در شامپوها.
Polyquaternium 7
کوپلیمر DMDAAC و آکریل آمید، بسیار رایج در شامپو و نرم کننده برای لطافت مو.
Polyquaternium-8
مشتق متیل آکریلات، برای نرمی و درخشندگی.
Polyquaternium-9
کمتر رایج، در محصولات تخصصی مو.
Polyquaternium 10
مشتق هیدروکسی اتیل سلولز، پرکاربرد برای موهای خشک و آسیب دیده.
Polyquaternium-11
کوپلیمر وینیل پیرولیدون، برای حالت دهی مو (مثل ژل و اسپری).
Polyquaternium-12
برای نرمی و مرطوب کنندگی پوست.
Polyquaternium-13
در محصولات آرایشی برای پایداری فرمولاسیون.
Polyquaternium-14
برای نرم کنندگی و کاهش الکتریسیته ساکن مو.
Polyquaternium-15
کاربرد محدود، گاهی در ضدعفونی کننده ها.
Polyquaternium-16
کوپلیمر وینیل ایمیدازولیوم، برای حالت دهی قوی مو.
Polyquaternium-17
در شامپوها برای نرمی و شانه پذیری.
Polyquaternium-18
مشابه Polyquaternium 17 با کاربرد در مراقبت مو.
Polyquaternium-19
برای لطافت پوست و مو.
Polyquaternium-20
در محصولات تخصصی مو و پوست.
Polyquaternium-22
کوپلیمر DMDAAC و اسید آکریلیک، مرطوب کننده قوی.
Polyquaternium-24
مشتق سلولزی، برای نرمی و محافظت مو.
Polyquaternium-27
برای حالت دهی و نرمی در محصولات مو.
Polyquaternium-28
کوپلیمر وینیل متیل سیلوکسان، برای موهای آسیب دیده.
Polyquaternium-29
در کرم ها و لوسیون ها برای حس ابریشمی.
Polyquaternium-31
غلیظ کننده و نرم کننده در شامپوها.
Polyquaternium-32
برای نرمی و پایداری در محصولات مراقبت شخصی.
Polyquaternium-33
کاربرد مشابه Polyquaternium 32.
Polyquaternium-34
در محصولات پوست برای مرطوب کنندگی.
Polyquaternium-35
برای نرمی و لطافت مو.
Polyquaternium-36
در فرمولاسیون های آرایشی تخصصی.
Polyquaternium-37
غلیظ کننده قوی در شامپوها و نرم کننده ها.
Polyquaternium-39
کوپلیمر آکریلیک، حس ابریشمی روی پوست و مو.
Polyquaternium-42
ضدمیکروبی و نرم کننده.
Polyquaternium-43
در محصولات مو برای شانه پذیری.
Polyquaternium-44
برای حالت دهی و نرمی.
Polyquaternium-45
مشتق نشاسته، در محصولات طبیعی تر.
Polyquaternium-46
برای موهای فر و مجعد.
Polyquaternium-47
مرطوب کننده و نرم کننده قوی.
Polyquaternium-51
مشتق فسفولیپیدی، برای محافظت پوست و مو.
Polyquaternium-52
در شامپوهای شفاف برای نرمی.
Polyquaternium-53
برای محصولات ضدتعریق و مراقبت مو.
Polyquaternium-55
برای حالت دهی طولانی مدت مو.
Polyquaternium-67
ترکیبی پیشرفته برای موهای آسیب دیده.
Polyquaternium-68
برای نرمی و محافظت در برابر حرارت.
Polyquaternium-69
در محصولات حالت‌دهنده حرفه‌ای.
Polyquaternium-74
برای نرمی و لطافت در شامپوها.
پلی کواترنیوم هایی با شماره های بالاتر (مثل 50 به بالا) معمولاً جدیدتر هستن و در محصولات پیشرفته تر یا تخصصی تر استفاده می شوند. بیشتر این ترکیبات در مراقبت از مو (شامپو، نرم کننده، حالت دهنده) و پوست (کرم، لوسیون) استفاده می شوند، ولی برخی کاربردهای صنعتی یا دارویی هم دارند. هر نوع از نظر ساختار شیمیایی (مثل نوع مونومر یا میزان بار کاتیونی) متفاوت است و همین باعث تنوع کاربردشان می شود.
کاربردهای پلی کواترنیوم (Polyquaternium) به دلیل ویژگی های منحصر به فرد این پلیمرهای کاتیونی بسیار گسترده است و عمدتاً در صنایع آرایشی و بهداشتی استفاده می شود. این ترکیبات به خاطر خاصیت نرم کنندگی، حالت دهندگی، مرطوب کنندگی و توانایی کاهش الکتریسیته ساکن در محصولات مختلف به کار می روند. در ادامه، مهم‌ترین کاربردهای پلی کواترنیوم را توضیح می دهم:
1. مراقبت از مو
شامپوها:
پلی کواترنیوم (مثل Polyquaternium-7 و Polyquaternium-10) به شامپوها اضافه می شود تا موها رو نرم تر کند، شانه زنی رو راحت تر می کند و از وز شدن مو جلوگیری کند.
نرم کننده ها (Conditioner):
این ترکیبات لایه ای محافظ روی تارهای مو تشکیل می دهند که باعث لطافت، درخشندگی و کاهش آسیب ناشی از حرارت یا مواد شیمیایی می شود.
محصولات حالت دهنده (مثل ژل و اسپری مو):
انواع خاصی مثل Polyquaternium 11 به موها حالت می دهند و حالت مو را برای مدت طولانی حفظ می کنند.
درمان موهای آسیب دیده:
به دلیل خاصیت فیلم سازی و مرطوب کنندگی، در محصولات ترمیم کننده مو استفاده می شوند.
2. مراقبت از پوست
کرم ها و لوسیون ها:
پلی کواترنیوم (مثل Polyquaternium 39) حس ابریشمی و نرمی به پوست می دهند و به عنوان عامل مرطوب کننده عمل می کنند.
محصولات پاک کننده صورت:
در فوم ها و ژل های شستشو برای کاهش خشکی پوست و ایجاد حس لطافت به کار می‌رود.
3. محصولات آرایشی
ریمل و محصولات آرایش چشم:
به بهبود بافت و ماندگاری محصول کمک می کند و از پخش شدن مواد جلوگیری می کند.
کرم پودرها:
به پخش یکنواخت محصول روی پوست و ایجاد حس سبک کمک می کند.
4. سایر کاربردها
محصولات ضدتعریق:
در دئودورانت ها برای ایجاد حس نرمی و کاهش تحریک پوست استفاده می شود.
صنایع دارویی:
در برخی فرمولاسیون های دارویی، به ویژه ژل ها و پمادها، به عنوان عامل غلیظ کننده یا پایدارکننده به کار می رود.
کاتیونی بودن: به سطح مو و پوست (که معمولاً بار منفی دارن) می چسبد و اثرات مثبتش رو اعمال می کند.
سازگاری با فرمولاسیون ها: با بسیاری از سورفکتانت ها و مواد اولیه دیگر به خوبی کار می کند.
پایداری: در شرایط مختلف pH و دما عملکرد خوبی دارد.
هر نوع پلی کواترنیوم (مثلاً Polyquaternium 10 یا Polyquaternium 22) کاربرد خاص خودش رو دارد. مثلاً Polyquaternium 10 بیشتر برای موهای خشک و Polyquaternium 7 برای شامپوهای شفاف مناسب است.
