اسید فرمیک در زنبورداری به عنوان یک روش مؤثر برای کنترل کنه واروا (Varroa destructor)، یکی از مهم ترین آفات زنبور عسل، استفاده می شود. اسید فرمیک به دلیل خواص ضدعفونی کننده و توانایی نفوذ به سلول های مومی کندو، در مدیریت این کنه بسیار کاربردی است.
اسید فرمیک (Formic Acid) یک ترکیب شیمیایی طبیعی است که در زنبورداری، به ویژه برای مدیریت آفات و بهبود سلامت کلنی های زنبور عسل، کاربرد گسترده ای دارد. مهم ترین و شناخته شده ترین کاربرد آن کنترل کنه واروا (Varroa destructor) است، اما استفاده های دیگر و جنبه های مرتبط با آن نیز در زنبورداری اهمیت دارند.
کنه واروا یکی از خطرناک ترین آفات زنبور عسل است که با تغذیه از همولنف (خون) زنبورها و لاروها، کلنی را تضعیف می کند و می تواند بیماری های ویروسی را منتقل کند. اسید فرمیک به عنوان یک روش مؤثر و طبیعی برای کنترل این کنه استفاده می شود.
اسید فرمیک با تبخیر در فضای کندو، به صورت بخار در کلنی پخش می شود و کنه های واروا را از بین می برد. این ماده توانایی نفوذ به داخل سلول های مومی درپوش دار را دارد، جایی که کنه ها در مرحله تولیدمثل (روی لاروها) قرار دارند. این ویژگی اسید فرمیک را از بسیاری از روش های دیگر متمایز می کند. اسید فرمیک به ویژه برای کنه های بالغ روی زنبورها و کنه های داخل سلول های لاروی مؤثر است.
اگرچه اصلی ترین کاربرد اسید فرمیک برای کنه واروا است، در برخی موارد برای مدیریت سایر آفات یا بیماری ها نیز استفاده می شود:
نوزما (Nosema spp): برخی مطالعات نشان داده اند که اسید فرمیک می تواند به طور غیرمستقیم در کاهش بار اسپورهای نوزما (بیماری گوارشی زنبورها) کمک کند، اگرچه این کاربرد کمتر رایج است.
کنه تراشه ای (Acarapis woodi): اسید فرمیک می تواند به کنترل کنه های تراشه ای که در سیستم تنفسی زنبورها زندگی می کنند، کمک کند. بخارات اسید فرمیک به نای زنبورها نفوذ کرده و این کنه ها را از بین می برد.
اسید فرمیک زنبورداری به دلیل خواص ضدعفونی کننده اش می تواند به صورت محدود برای پاکسازی کندوها از عوامل بیماری زا (مانند قارچ ها یا باکتری ها) استفاده شود. این کاربرد بیشتر در شرایطی است که کندوها نیاز به تمیز کردن قبل از شروع فصل جدید دارند.
مصرف اسید فرمیک در زنبورداری به طور غیرمستقیم با کاهش بار آفات و بیماری ها، به بهبود سلامت کلنی کمک می کند. کلنی های عاری از کنه واروا معمولاً:
مصرف اسید فرمیک برای درمان کنه به روش های مختلفی انجام می شود که هر یک شرایط و دوز خاصی دارند:
نوارهایی مانند MAQS (Mite Away Quick Strips) یا Formic Pro حاوی ژل اسید فرمیک هستند که به تدریج تبخیر می شوند.
نحوه استفاده فرمیک اسید:
نوارها در کف کندو یا بین قاب های پرورش لارو قرار می گیرند.
معمولاً 1 یا 2 نوار برای هر کندو (بسته به اندازه کلنی و دستورالعمل محصول) استفاده می شود.
دوره درمان بین 7 تا 10 روز طول می کشد.
دوز دقیق توسط محصول تجاری تعیین شده و معمولاً نیازی به تنظیم دستی نیست.
پدهای مخصوص یا پارچه های جاذب با اسید فرمیک (معمولاً با غلظت 65-85%) آغشته شده و در کندو قرار می گیرند.
پدها معمولاً روی قاب ها یا در فضای خالی کندو قرار داده می شوند.
برای کندوهای استاندارد (10 قاب)، معمولاً 20-40 میلی لیتر اسید فرمیک در روز استفاده می شود.
دوز دقیق به اندازه کلنی، تعداد قاب ها و دمای محیط بستگی دارد.
فرمیک اسید در طبیعت در ظروف کوچک یا اسفنج های جاذب ریخته شده و در کندو قرار می گیرد. این روش در مناطق یا شرایطی که محصولات تجاری در دسترس نیستند، استفاده می شود.
معمولاً 20-40 میلی لیتر در روز برای یک کندو استاندارد.
درمان ممکن است به صورت روزانه (3-5 روز) یا یکباره انجام شود.
برای مصرف ایمن و مؤثر اسید فرمیک، رعایت شرایط زیر ضروری است:
دمای ایده آل: 10 تا 30 درجه سانتی گراد.
در دماهای بالاتر از 30 درجه، تبخیر سریع اسید می تواند به زنبورها (به ویژه لاروها و ملکه) آسیب برساند.
در دماهای پایینتر از 10 درجه، تبخیر کند شده و اثربخشی کاهش می یابد.
کندو باید تهویه مناسب داشته باشد (مثلاً درب ورودی باز یا استفاده از تخته کف با شبکه).
تهویه ناکافی می تواند باعث تجمع بخارات و آسیب به کلنی شود.
بهترین زمان: اواخر تابستان یا اوایل پاییز (پس از برداشت عسل و قبل از زمستان).
از مصرف در زمان تولید عسل (فصل جمع آوری شهد) خودداری کنید تا از آلودگی عسل جلوگیری شود.
دوز دقیق به روش مصرف، اندازه کندو و محصول مورد استفاده بستگی دارد. به طور کلی:
نوارهای تجاری: طبق دستورالعمل محصول (معمولاً 1-2 نوار برای کندوی 10 قاب).
پد یا اسفنج: 20-40 میلی لیتر اسید فرمیک (غلظت 65-85%) در روز برای کندوی استاندارد.
درمان کوتاه مدت: 3-5 روز با دوز روزانه.
درمان طولانی تر: 7-10 روز با نوارهای تجاری یا پدهای آهسته رهش.
دوز بیش از حد می تواند باعث مرگ لاروها، کاهش تخم ریزی ملکه یا حتی مرگ کلنی شود.
استفاده از محصولات تجاری: برای کاهش خطر خطا، از نوارهای تجاری مانند MAQS یا Formic Pro استفاده کنید.
چرخش روش ها: برای جلوگیری از مقاومت کنه ها، اسید فرمیک را با سایر روش ها (مثل اسید اگزالیک، تیمول یا تله های مکانیکی) به صورت چرخشی استفاده کنید.
نظارت پس از درمان: میزان کنه های باقیمانده را با روش هایی مانند تخته چسبناک یا تست شکر پودری بررسی کنید.
رعایت قوانین محلی: در ایران یا سایر کشورها، استانداردهای خاصی برای استفاده از اسید فرمیک وجود دارد که باید رعایت شوند.
آموزش: زنبورداران تازه کار باید قبل از استفاده، آموزش ببینند یا با افراد باتجربه مشورت کنند.
پروانه موم خوار (Galleria mellonella و Achroia grisella) یکی از آفات رایج در زنبورداری است که لاروهای آن با تغذیه از موم، عسل، گرده و حتی لاروهای زنبور عسل، به کندوها آسیب می رسانند. اگرچه اسید فرمیک به طور گسترده برای کنترل کنه واروا (Varroa destructor) استفاده می شود، اما کاربرد آن برای کنترل پروانه موم خوار کمتر رایج است و اثربخشی محدودی در این زمینه دارد. اسید فرمیک به طور خاص برای کنترل کنه واروا طراحی شده است، زیرا بخارات آن به کنه های کوچک روی زنبورها یا داخل سلول های مومی نفوذ می کنند.
پروانه موم خوار، به ویژه در مرحله لاروی، موجودی بزرگ تر و مقاوم تر است و بخارات اسید فرمیک معمولاً برای از بین بردن لاروها یا تخم های این پروانه کافی نیست.اسید فرمیک ممکن است به طور غیرمستقیم با ضدعفونی محیط کندو و کاهش بار میکروبی، شرایط را برای فعالیت پروانه موم خوار نامناسب تر کند، اما این اثر محدود است و به عنوان یک روش اصلی توصیه نمی شود.
اسید فرمیک برای زنبورداری را از کجا تهیه کنیم؟ فروش اسید فرمیک در عسل در آرکا شیمی گستر سپیدار با برند چینی و در بسته بندی 25 کیلوگرمی انجام می گیرد. برای کسب اطلاعات بیشتر می توانید با شرکت آرکا شیمی گستر سپیدار وارد کننده مواد اولیه دارویی آرایشی و بهداشتی با شماره های 02182801442 و 09026715830 در تماس باشید.
برای ثبت سفارش و اطلاع از قیمت روز این ماده می توانید با مراجعه به صفحه تماس با ما، با کارشناسان این شرکت در ارتباط باشید. این شرکت با کیفیت ترین مواد اولیه را با قیمت عالی به فروش می رساند.
سوالات متداول
1. اسید فرمیک چیست و چرا در زنبورداری استفاده می شود؟
اسید فرمیک یک ترکیب شیمیایی طبیعی است که به طور طبیعی در عسل و بدن برخی حشرات یافت می شود. در زنبورداری، اسید فرمیک به عنوان یک روش مؤثر برای کنترل کنه واروا (Varroa destructor)، یکی از مهم ترین آفات زنبور عسل، استفاده می شود. این ماده با تبخیر در کندو، کنه های روی زنبورها و داخل سلول های مومی درپوش دار را از بین می برد. همچنین در موارد محدود برای کنترل کنه تراشه ای یا ضدعفونی تجهیزات کندو به کار می رود.
2. چگونه از اسید فرمیک برای درمان کنه واروا استفاده کنیم؟
اسید فرمیک به چند روش استفاده می شود:
نوارهای تجاری (مانند MAQS یا Formic Pro): نوارها را طبق دستورالعمل (معمولاً 1-2 نوار برای کندوی 10 قاب) روی قاب ها یا کف کندو قرار دهید و 7-10 روز صبر کنید.
پدهای تبخیری: 20-40 میلی لیتر اسید فرمیک (غلظت 65-85%) را روی پد جاذب ریخته و برای 3-5 روز در کندو قرار دهید.
روش دستی (اسفنج یا ظرف): اسید را در اسفنج یا ظرف کوچک ریخته و در کندو قرار دهید، با دوز مشابه پدهای تبخیری.
3. آیا اسید فرمیک برای زنبورها خطرناک است؟
در صورت استفاده صحیح (دوز مناسب، دمای 10-30 درجه سانتی گراد و تهویه خوب)، اسید فرمیک برای زنبورها ایمن است. اما استفاده نادرست (دوز بالا، دمای نامناسب یا تهویه ناکافی) ممکن است باعث استرس کلنی، مرگ لاروها یا آسیب به ملکه شود. قبل از درمان، سلامت کلنی را بررسی کنید و از کلنی های ضعیف (کمتر از 5 قاب) درمان نکنید. پس از درمان، وضعیت ملکه و جمعیت کلنی را چک کنید.
4. آیا اسید فرمیک روی کیفیت عسل تأثیر می گذارد؟
اسید فرمیک به طور طبیعی در عسل وجود دارد و در صورت استفاده صحیح، باقیمانده مضری در عسل یا موم به جا نمی گذارد. برای جلوگیری از آلودگی عسل، توصیه می شود:
درمان را پس از برداشت عسل (اواخر تابستان یا پاییز) انجام دهید.
از درمان در فصل جمع آوری شهد خودداری کنید.
استانداردهای محلی برای باقیمانده اسید فرمیک در عسل (به ویژه برای صادرات) را بررسی کنید.
5. چه زمانی بهترین موقع برای استفاده از اسید فرمیک در عسل است؟
بهترین زمان برای درمان با اسید فرمیک اواخر تابستان یا اوایل پاییز است، زمانی که:
برداشت عسل کامل شده و تولید شهد کاهش یافته است.
کلنی برای زمستان آماده می شود.
دمای محیط بین 10 تا 30 درجه سانتی گراد است.
در این زمان، خطر آلودگی عسل کم است و درمان به تقویت کلنی برای زمستان کمک می کند.
6. آیا استفاده از اسید فرمیک نیاز به تجهیزات ایمنی دارد؟
بله، اسید فرمیک ماده ای خورنده و تحریک کننده است و نیاز به احتیاط دارد. هنگام کار با آن:
از دستکش ضد اسید (نیتریل یا لاتکس)، ماسک تنفسی با فیلتر شیمیایی، عینک ایمنی و لباس محافظ استفاده کنید.
در محیط باز یا با تهویه مناسب کار کنید.
از تماس اسید با پوست، چشم یا استنشاق بخارات آن خودداری کنید.
در صورت تماس با پوست، محل را با آب فراوان بشویید.
7. آیا اسید فرمیک می تواند باعث مقاومت کنه واروا شود؟
بله، استفاده مداوم و بدون تنوع از اسید فرمیک ممکن است منجر به ایجاد مقاومت در کنه واروا شود. برای جلوگیری از این مشکل:
اسید فرمیک را به صورت چرخشی با سایر روش های کنترل (مثل اسید اگزالیک، تیمول یا تله های مکانیکی) استفاده کنید.
از برنامه مدیریت آفات یکپارچه (IPM) پیروی کنید.
میزان آلودگی کنه را قبل و بعد از درمان با روش هایی مانند تخته چسبناک یا تست شکر پودری بررسی کنید.
8. چه دوزی از اسید فرمیک برای کندو مناسب است؟
دوز به روش استفاده و اندازه کندو بستگی دارد:
نوارهای تجاری: طبق دستورالعمل محصول (معمولاً 1-2 نوار برای کندوی 10 قاب، معادل 30-40 میلی لیتر اسید در کل دوره).
پد یا اسفنج: 20-40 میلی لیتر اسید فرمیک (غلظت 65-85%) در روز برای کندوی استاندارد (8-10 قاب). برای کندوهای کوچک تر، دوز را به 15-25 میلی لیتر کاهش دهید.
دوره درمان: 3-5 روز برای پد/اسفنج یا 7-10 روز برای نوارهای تجاری.
9. آیا می توان از اسید فرمیک برای سایر آفات یا بیماری های زنبور عسل استفاده کرد؟
کاربرد اصلی اسید فرمیک کنترل کنه واروا است، اما در موارد محدود می تواند برای:
کنه تراشهای (Acarapis woodi): بخارات اسید فرمیک به سیستم تنفسی زنبورها نفوذ کرده و این کنه ها را از بین می برد.
نوزما: برخی مطالعات نشان داده اند که ممکن است به کاهش بار اسپورهای نوزما کمک کند، اما اثربخشی آن محدود است.
ضدعفونی کندو: محلول رقیق اسید فرمیک برای شستشوی تجهیزات کندو (بدون حضور زنبورها) استفاده می شود.
10. چه نکاتی را قبل و بعد از درمان با اسید فرمیک باید رعایت کرد؟
قبل از درمان:
میزان آلودگی کنه را با تخته چسبناک یا تست شکر پودری بررسی کنید.
سلامت کلنی (ملکه، جمعیت، ذخیره عسل) را ارزیابی کنید.
دمای محیط (10-30 درجه سانتی گراد) و تهویه کندو را بررسی کنید.
حین درمان:
رفتار زنبورها را مشاهده کنید. علائم استرس (تخلیه کندو، مرگ لاروها) را چک کنید.
از باز کردن غیرضروری کندو خودداری کنید.
پس از درمان:
مواد (نوار، پد یا اسفنج) را از کندو خارج کنید.
اثربخشی درمان را با بررسی تعداد کنه های باقیمانده ارزیابی کنید.
سلامت ملکه و تخم ریزی را بررسی کنید.
در صورت نیاز، درمان را پس از 2-4 هفته تکرار کنید، اما از درمان بیش از حد خودداری کنید.
11. استفاده اسید فرمیک 85 درصد برای زنبورداری مناسب تر است یا اسید فرمیک 65 درصد؟
اسید فرمیک 85 درصد غلظت بالاتری نسیت به اسید فرمیک 65 درصد دارد و حجم کمتری نیاز دارد اما این غلظت بالاتر خورندگی و تحریک کنندگی بیشتری دارد.
